هواساز اتاق تمیز یکی از حیاتی ترین تجهیزات در طراحی و اجرای کلین روم است که نقش اصلی آن، تأمین هوای پاک، کنترل دما، رطوبت و فشار مثبت در محیط های حساس است. بدون وجود یک هواساز استاندارد، عملاً امکان دستیابی به شرایط کنترل شده و استریل در صنایع دارویی، الکترونیک، پزشکی و غذایی از بین می رود. در این راهنمای جامع، به زبان ساده به بررسی عملکرد، اجزا، انواع و کاربردهای هواساز کلین روم می پردازیم تا در انتخاب و طراحی دقیق این سیستم مهم، دید بهتری داشته باشید.
هواساز اتاق تمیز چیست؟
هواساز اتاق تمیز (Cleanroom Air Handling Unit) دستگاهی است که برای تأمین و حفظ کیفیت هوای کنترل شده در محیط های حساس مانند بیمارستان ها، صنایع داروسازی و اتاق های عمل طراحی شده است. این دستگاه با استفاده از فیلترهای پیشرفته مانند HEPA و ULPA، ذرات معلق، آلودگی ها و میکروارگانیسم ها را از هوا حذف می کند و شرایطی با دمای، رطوبت و فشار مناسب برای فرآیندهای حساس فراهم می سازد. هواسازهای اتاق تمیز به عنوان بخش حیاتی سیستم های تهویه مطبوع (HVAC) در کلین روم ها عمل می کنند و نقش کلیدی در حفظ استانداردهای بهداشتی و کیفیت محصولات دارند.
اجزای تشکیل دهنده هواساز اتاق تمیز
در جدول زیر، اجزای اصلی هواساز اتاق تمیز به همراه توضیح کوتاه هر یک آورده شده است:
| نام قطعه | توضیح کاربردی |
| فیلتر اولیه (Pre-filter) | حذف ذرات درشت برای حفاظت از فیلترهای اصلی |
| فیلتر HEPA/ULPA | تصفیه ذرات بسیار ریز برای تأمین هوای پاک و استریل |
| فن و موتور | ایجاد و حفظ جریان یکنواخت هوا در سیستم |
| کویل سرمایشی و گرمایشی | تنظیم دمای هوای وارد شده به اتاق تمیز |
| رطوبت زن / رطوبت گیر | کنترل سطح رطوبت نسبی برای جلوگیری از رشد میکروارگانیسم ها |
| دمپر و شیر کنترل | تنظیم فشار و کنترل میزان هوای ورودی یا خروجی |
| کنترلر دیجیتال | مدیریت خودکار عملکرد سیستم با مانیتورینگ مداوم پارامترها |
| بدنه عایق دار | جلوگیری از اتلاف انرژی و کاهش آلودگی صوتی |
نحوه عملکرد هواساز کلین روم
هواساز اتاق تمیز (Cleanroom Air Handling Unit – AHU) دستگاهی استراتژیک در حفظ شرایط کنترل شده محیطی است. برای عملکرد بهینه هواساز، در طراحی اتاق تمیز باید به مواردی چون محل قرارگیری دستگاه، مسیر گردش هوا و سهولت دسترسی به فیلترها توجه ویژه داشت. همچنین، برخی از اجزای هواساز باید طبق الزامات بهداشتی و استانداردهایی مانند کد IRC طراحی و انتخاب شوند تا عملکرد سیستم با الزامات قانونی هم خوانی داشته باشد. در ادامه فرآیند عملکرد آن را بررسی می کنیم:
- مکش هوا از محیط یا سیستم برگشتی
در اولین مرحله، هوا از محیط یا سیستم برگشتی (Return Air) مکش می شود. این هوا ممکن است حاوی ذرات معلق، رطوبت یا آلاینده های دیگر باشد.
- عبور هوا از فیلتر اولیه (Pre-Filter)
هوا ابتدا از فیلترهای اولیه عبور می کند تا ذرات درشت مانند گردوغبار، مو، الیاف و آلاینده های بزرگ تر حذف شوند. این فیلترها از آسیب دیدن فیلترهای دقیق تر جلوگیری می کنند.
- تنظیم دما توسط کویل سرمایشی/گرمایشی
در این مرحله هوا وارد کویل سرمایشی یا گرمایشی می شود. با عبور از این کویل ها، دمای هوا به سطح موردنظر می رسد. این تنظیمات بر اساس شرایط فرآیند تولید یا استانداردهای تعریف شده اتاق تمیز انجام می شود.
- کنترل رطوبت
در صورت نیاز، رطوبت هوا توسط رطوبت زن یا رطوبت گیر کنترل می شود. کنترل دقیق رطوبت از رشد میکروب ها، ایجاد الکتریسیته ساکن یا آسیب به تجهیزات حساس جلوگیری می کند.
- عبور هوا از فیلترهای نهایی (HEPA/ULPA)
هوا پس از تنظیم دما و رطوبت، از فیلترهای با کارایی بالا (HEPA یا ULPA) عبور می کند. این فیلترها بیش از ۹۹.۹۹٪ ذرات معلق بسیار ریز (۰.۳ میکرون و کوچک تر) را حذف می کنند.
- تنظیم فشار و توزیع هوا
پس از فیلتر نهایی، هوا توسط فن ها به سمت کانال های توزیع هدایت می شود. دمپرها و سیستم های کنترل فشار، فشار مثبت (یا منفی) اتاق تمیز را نسبت به محیط اطراف تنظیم می کنند تا از ورود آلودگی جلوگیری شود.
- مانیتورینگ و کنترل خودکار
تمام پارامترهای کلیدی مانند دما، رطوبت، سرعت جریان هوا، فشار و فیلترها به صورت لحظه ای توسط کنترلر مرکزی دستگاه بررسی می شوند. در صورت انحراف از حد استاندارد، هشدار داده شده و سیستم به صورت خودکار تنظیم می شود.
- نتیجه نهایی:
در پایان، هوا با دما، رطوبت، فشار و تمیزی کنترل شده وارد فضای اتاق تمیز می شود و شرایط پایدار محیطی موردنیاز را حفظ می کند.
انواع هواساز اتاق تمیز
- هواساز معمولی (DX System):
این نوع هواساز دارای سیستم سرمایش مستقیم با کمپرسور و کندانسور داخلی یا خارجی است و بیشتر برای پروژه های کوچک یا با بار برودتی محدود استفاده می شود. - هواساز با کویل آب سرد و گرم:
این نوع با اتصال به چیلر و بویلر، سرمایش و گرمایش را تأمین می کند. راندمان بالایی دارد و برای کلین روم های بزرگ مناسب است. - هواساز هایژنیک:
مخصوص اتاق های تمیز با حساسیت بالا مثل داروسازی یا صنایع پزشکی طراحی شده است. این دستگاه ها دارای بدنه استیل، سطوح صاف و قابل شست وشو و فیلترهای پیشرفته هستند. - هواساز با بازیافت انرژی (ERV):
این مدل با استفاده از مبدل حرارتی، گرما یا سرمای هوای برگشتی را بازیافت می کند و در مصرف انرژی صرفه جویی زیادی دارد. - هواساز یکپارچه (Compact):
این نوع هواساز ابعاد کوچکی دارد و برای فضاهای محدود طراحی شده است. نصب آسان و نگهداری سریع از ویژگی های آن است. - هواساز سقفی (Ceiling-Mounted):
برای نصب در سقف کاذب طراحی شده و فضای کف را اشغال نمی کند. گزینه ای مناسب برای اتاق های تمیز با فضای محدود.
اهمیت استفاده از هواساز در اتاق تمیز
هواساز در کنار دیگر تجهیزات اتاق تمیز مانند فیلترهای هپا، سیستم روشنایی، و پنل های دیواری، نقش مهمی در حفظ شرایط کنترل شده دارد. این هواسازها نقش حیاتی در حفظ کیفیت محیط ایفا می کند، زیرا با کنترل دقیق ذرات معلق، دما و رطوبت، و ایجاد فشار مثبت، از ورود آلودگی ها به داخل اتاق جلوگیری می کند. این سیستم برای صنایع حساس مانند داروسازی، الکترونیک و پزشکی ضروری است، چرا که هر گونه تغییر در این شرایط می تواند بر کیفیت محصولات تأثیر بگذارد. هواسازها همچنین به بهینه سازی مصرف انرژی کمک کرده و موجب حفظ استانداردهای بهداشتی و عملکرد دقیق فرآیندهای تولیدی می شوند.
تفاوت هواساز اتاق تمیز با هواساز معمولی
تفاوت اصلی بین هواساز اتاق تمیز و هواساز معمولی در عملکرد و دقت کنترل شرایط محیطی است. در هواساز کلین روم، تمرکز بر روی حذف ذرات معلق، حفظ دما و رطوبت دقیق، و ایجاد فشار مثبت است تا محیطی کاملاً کنترل شده و بدون آلودگی برای صنایع حساس فراهم شود. این سیستم ها معمولاً دارای فیلترهای بسیار دقیق HEPA یا ULPA هستند.
در مقابل، هواسازهای معمولی بیشتر برای محیط های عمومی یا صنعتی به کار می روند که نیاز به کنترل دقیق شرایط محیطی ندارند. این سیستم ها ممکن است فیلترهای کمتری داشته باشند و قابلیت کنترل ذرات معلق و دما به اندازه سیستم های اتاق تمیز را نداشته باشند. به طور کلی، هواساز کلین روم به دقت و سطح بالاتری از کیفیت هوا نیاز دارد که در هواسازهای معمولی وجود ندارد.
نقش فیلترهای HEPA و ULPA در هواسازها
فیلترهای HEPA (High Efficiency Particulate Air) و ULPA (Ultra Low Penetration Air) در هواسازها نقش کلیدی در حفظ کیفیت هوای اتاق تمیز ایفا می کنند. این فیلترها قادر به جذب و حذف ذرات معلق بسیار ریز از هوا هستند و به ویژه در صنایع حساس مانند داروسازی، الکترونیک، و پزشکی اهمیت زیادی دارند.
- فیلتر HEPA قادر است حداقل 99.97% ذرات به اندازه 0.3 میکرون را از هوا حذف کند. این فیلتر برای بیشتر کاربردهای اتاق تمیز مناسب است و به جلوگیری از آلودگی های میکروبی و ذرات خارجی کمک می کند.
- فیلتر ULPA نسبت به HEPA دقت بالاتری دارد و می تواند 99.999% ذرات به اندازه 0.12 میکرون را تصفیه کند. این فیلترها در اتاق های تمیز با نیازهای بسیار دقیق تر و برای محیط هایی که نیاز به هوای با کیفیت بالاتری دارند، مورد استفاده قرار می گیرند.
همچنین، برای خنک‌سازی هوای ورودی به هواساز، معمولاً از چیلر کلین روم استفاده می‌شود که نقش مهمی در حفظ دمای مناسب ایفا می‌کند.
نگهداری و سرویس دوره ای هواساز اتاق تمیز
برای تضمین عملکرد بی نقص هواساز اتاق تمیز، نیاز به نگهداری و سرویس دوره ای دقیق و منظم است. این فرآیند شامل تعویض به موقع فیلترهای HEPA و ULPA، بررسی عملکرد سیستم تهویه و فن ها، نظافت و پاک سازی دقیق اجزای داخلی و خارجی، و همچنین تست و تنظیم دقیق سیستم های کنترلی مانند دما و رطوبت است. با انجام این مراحل، همواره می توانید از کارایی و کیفیت محیط اتاق تمیز خود اطمینان حاصل کرده و از مشکلات احتمالی جلوگیری کنید.
قیمت هواساز اتاق تمیز چقدر است؟
قیمت هواساز اتاق تمیز بستگی به عوامل مختلفی مانند ظرفیت دستگاه، نوع فیلترها (HEPA یا ULPA)، مشخصات فنی، برند، و ویژگی های خاص مانند سیستم های کنترل دما و رطوبت دارد. علاوه بر این، هزینه نصب و نگهداری دوره ای نیز می تواند بر قیمت نهایی تأثیر بگذارد. برای دریافت قیمت دقیق تر، توصیه می شود که همین حالا با ما تماس بگیرید.
جمع بندی
هواساز اتاق تمیز نقش کلیدی در حفظ شرایط بهداشتی و کنترل شده در صنایع حساس ایفا می کند. انتخاب و نصب صحیح این تجهیزات، به ویژه با در نظر گرفتن فیلترهای استاندارد و طراحی اصولی، تضمین کننده ی عملکرد بهینه کلین روم شما خواهد بود. توصیه می شود پیش از خرید، نیاز محیط خود را به دقت بررسی کرده و از مشاوره تخصصی ما برای انتخاب بهترین گزینه بهره مند شوید. نگهداری منظم و سرویس دوره ای را نیز فراموش نکنید تا طول عمر و راندمان دستگاه حفظ شود.
