طراحی اتاق تمیز: صفر تا صد مراحل، استانداردها و نکات کلیدی

روش های طراحی اتاق تمیز

اتاق های پاک نقش حیاتی در تأمین شرایط کنترل شده برای فرآیندهای حساس دارند. طراحی اتاق تمیز به روش های مختلفی انجام می شود از جمله:

آیا می‌دانید اتاق تمیز چیست؟ کلیک کنید تا پاسخ خود را بیابید.

این اتاق ها، با توجه به نیازهای خاص هر صنعت، برای کنترل آلاینده ها و حفظ استانداردهای کیفی استفاده می شوند. از کاربردهای رایج آنها می توان به صنایع زیر اشاره کرد:

اپتیک
پزشکی
دارویی
هوافضا
الکترونیکی
صنایع نظامی
تولید نیمه هادی

اتاق های تمیز به چند گروه تقسیم می شود؟

اتاق های تمیز برای حفظ شرایط کنترل شده و جلوگیری از ورود یا خروج آلاینده ها طراحی می شوند. یکی از معیارهای مهم در طراحی اتاق تمیز، کنترل فشار هوا است. ساخت اتاق تمیز از نظر حساسیت و فشار اتاق ها به دو دسته کلی تقسیم می شوند که در ادامه به جزئیات هریک خواهیم پرداخت.

گروه 1- اتاق های تمیز با فشار مثبت (Positive Pressure Cleanrooms)

اتاق پاک با فشار مثبت نوعی از اتاق های تمیز است که در آن فشار هوای داخل اتاق بالاتر از فشار هوای محیط بیرون قرار دارد. این نوع طراحی اتاق تمیز برای جلوگیری از ورود آلاینده ها، گرد و غبار و ذرات معلق به داخل اتاق استفاده می شود. در این اتاق ها، جریان هوای تمیز به طور مداوم وارد اتاق شده و هوای آلوده از طریق سیستم های تهویه به بیرون هدایت می شود.

سیستم های اتاق های تمیز با فشار مثبت هوا معمولاً برای کاربردهای پزشکی، دارویی، الکترونیک، هوافضا، اپتیک، نظامی و دفاعی و تحقیقاتی و غیره استفاده می شوند، جایی که هوای خارج شده از درها، سقف ها یا دیوارها به دلیل فشار هوای مثبت، خطرناک نیست. ایجاد نگرانی های ایمنی یا سلامتی میزان تمیزی ذرات مورد نیاز مفهوم طراحی اتاق تمیز، مقدار فیلتر هوا، CFM (فوت مکعب در دقیقه) و کل تهویه مطبوع را تعیین می کند.

اتاق‌های تمیز فشار با مثبت هوا معمولاً در محدوده فشار هوا از 0.02 تا 0.2 اینچ در ستون آب (H20) کار می‌کنند. فشار هوای مثبت به این معنی است که اتاق تمیز یا اتاق‌هایی که با هوای فیلتر شده انباشته شده اند، فشار بیشتری نسبت به فضای اطراف خارج از اتاق (ها) دارند.

گروه 2- اتاق های تمیز با فشار منفی (Negative Pressure Cleanrooms)

اتاق تمیز با فشار منفی نوعی از اتاق های تمیز است که در آن فشار هوای داخل اتاق کمتر از فشار هوای محیط بیرون قرار دارد. این طراحی کلین روم باعث می شود که هوای آلوده یا آغشته به مواد خطرناک از داخل اتاق به بیرون هدایت شود و از ورود آلودگی به محیط های دیگر جلوگیری گردد. در این اتاق ها، هوای تمیز از طریق سیستم های تهویه و فیلترهای HEPA به طور مداوم وارد می شود و به سرعت از اتاق خارج می شود.

ساخت کلین روم با فشار منفی هوا برای جلوگیری از پخش آلاینده ها و مواد سمی به خارج از اتاق است. این امر در صنایعی که با مواد خطرناک، میکروب ها یا مواد رادیواکتیو کار می کنند، بسیار حیاتی است. همچنین این اتاق ها با سطح ایمنی زیر استفاده می شوند:

لازم به ذکر است که طراحی اتاق تمیز با کلاس بیوسیفتی سطح 2 الی 4 معمولا برای آزمایشگاه های تحقیقاتی و پزشکی که فعالیت های خطرناک نظیر کار روی ویروس ها را انجام می دهند، الزامی است. طراحی و ساخت این نوع کلین روم با سایر آنها کاملا متفاوت می باشد.

برخی از اتاق های تمیز برای فرآیندهای خطرناک و زیستی باید با فشار هوای منفی کار کنند.

آزمایشگاه های تمیز BioSafety Level 2 معمولاً در سطوح تمیزی بالا و با کمی فشار هوای منفی کار می کنند.

آزمایشگاه های زیستی (بایوسیفتی لول 3) در سطوح مختلف تمیزی با 100% عبور “هوا یکبار عبور (100درصد هوای تازه)”، با سطوح فشار هوای منفی خاص با کنترل فشار خودکار و 100٪ خروج از طریق یک سیستم فیلتر HEPA کار می کند.

طراحی اتاق تمیز با سطح BSL P-2 و P-3 Clean Labs. در کانتینرهای دریایی قابل حمل و سنگین انجام می شود. همچنین این نوع اتاق ها برای استقرار در سراسر جهان تولید می شوند.

آزمایشگاه های تمیز سطح زیستی 2 و 3 با استفاده از اندازه های مختلف بدنه کامیون استاندارد تولید می شوند. ساخت کلین روم با این سطح به گونه ای است که مستقیماً بر روی شاسی کامیون برای قابلیت “تحرک بالا” نصب می شوند.

برای اطلاع از نکات دقیق تر درباره دوش هوا کافیست مقاله الزامات اتاق تمیز را مطالعه نمایید.

نکات مهم در ساخت و طراحی اتاق تمیز

ساخت و طراحی اتاق تمیز نیازمند رعایت استانداردهای دقیق و ویژه ای است که به حفظ کیفیت محیط و جلوگیری از ورود یا انتشار آلودگی کمک می کند. این اتاق ها به ویژه در صنایع حساس مانند داروسازی، تولید نیمه هادی ها و پزشکی اهمیت زیادی دارند. طراحی کلین روم علاوه بر تضمین عملکرد بهینه، باید به ایمنی، راحتی و کارایی کارکنان نیز توجه داشته باشد. در ادامه، نکات مهمی که باید در فرآیند طراحی و ساخت اتاق تمیز مدنظر قرار گیرند، بررسی می شود.

مصالح ساخت کلین روم باید روی سطح رو به داخل اتاق تمیز صاف و صیقلی باشد. انتخاب رنگ برای سقف، دیوارها و درها معمولا سفید است. امروزه معمولاً از پانل ساندویچ پر شده با پلی اورتان یا پلی استایرن با روکش های پخته شده با صفحه فولادی استفاده می شود.

در طراحی اتاق تمیز گوشه ها و محل اتصالات، همانطور که از داخل اتاق تمیز دیده می شوند، نباید منافذی را نشان دهند که ممکن است کثیفی را در خود جای داده و سپس پراکنده کنند. نقطه نفوذ (مثلاً برای اتاق تجهیزات، تجهیزات اعلام حریق و آبپاش ها یا سایر دستگاه ها و وسایل روشنایی) باید در حداقل مورد نیاز باشد و با نوع سیلیکونی مناسب عایق بندی شود (این چسب های سیلیکونی باید ضد قارچ باشند)

خدمات تاسیساتی ارائه شده به تجهیزات فرآیند با لوله کشی و کابل های مخفی در فضای کلین روم قرار میگیرند. (مثلاً در مسیر، خطوط لوله کشی ها وسیم کشی ها با صفحات فولادی پوشش داده شده با برچسب مناسب مانند جهت جریان و نشانگر مسیر نمایش داده می شوند).

اسپرینکلرها (آبپاش ها آتش نشانی درون سازه ای)، از نوع فرورفته برای اتاق های تمیز و آشکارسازهای دود نوع گنبدی طراحی شده است. کپسول های آتش نشانی (نوع پودری)، باید درجعبه های مهر و موم شده قرار بگیرند. در مواقع اضطراری باید به راحتی و قابل مشاهده باشد.

ساخت و طراحی اتاق تمیز با شرکت توسعه کیفیت

شرکت توسعه کیفیت با تجربه بسیار بالا در ساخت اتاق های تمیز به ویژه کلین روم های خاص نظیر کلین روم با سطح زیستی BioSaftey Level مختلف ، آمادگی همکاری با سازمان شما را دارد. با ما در تماس باشید.

باید توجه داشت که تمام حساسیت ها برای ساخت اتاق تمیز جهت تولید محصول با کیفیت بسیار بالا می باشد. در این راستا بسیار مهم است که ساخت کلین روم، توسط یک فرآیند معتبر سازی شود. در معتبر سازی، ما به دنبال تایید ساخت اتاق تمیز و نیز مناسب بودن آن برای شرایط تولید هستیم. برای مطالعه بیشتر در این زمینه به مقاله زیر میتوانید رجوع کنید.

صحه گذاری اتاق تمیز

مراحل طراحی اتاق تمیز

مرحله	شرح	هدف
تحلیل نیازها	بررسی نوع کاربری اتاق تمیز، صنایعی که به آن نیاز دارند و استانداردهای مورد نیاز (مانند ISO 14644).	اطمینان از طراحی متناسب با نیازهای صنعتی و رعایت قوانین مرتبط.
تعیین کلاس اتاق تمیز	مشخص کردن کلاس آلودگی اتاق تمیز بر اساس استانداردها (مانند ISO 5، ISO 7).	دستیابی به سطح کنترل آلودگی مناسب برای کاربری خاص.
طراحی اولیه	ایجاد طرح مفهومی شامل نقشه فضا، جریان هوا، نقاط دسترسی و محل تجهیزات.	اطمینان از کارایی فضا و جریان هوا برای جلوگیری از آلودگی.
انتخاب متریال	انتخاب مواد مناسب برای دیوارها، کف‌پوش‌ها و سقف‌ها که تمیز کردن آسان و مقاومت بالا داشته باشند.	کاهش خطر آلودگی و افزایش دوام ساختار اتاق تمیز.
طراحی سیستم HVAC	طراحی سیستم تهویه مطبوع (Heating, Ventilation, Air Conditioning) برای جریان هوای کنترل‌شده.	تضمین فشار مثبت یا منفی، کنترل دما و رطوبت، و فیلتراسیون مناسب (HEPA/ULPA).
نصب تجهیزات	نصب تجهیزات تخصصی مانند هود لامینار، فیلترها، و سیستم‌های پایش محیطی.	فراهم کردن ابزارهای لازم برای عملکرد و نظارت دقیق.
تست و اعتبارسنجی	انجام تست‌های عملکردی شامل تست جریان هوا، سطح آلودگی ذرات، و کارایی فیلترها.	اطمینان از تطابق عملکرد اتاق تمیز با استانداردهای تعریف‌شده.
آموزش کاربران	آموزش پرسنل در مورد نحوه ورود به اتاق تمیز، استفاده از تجهیزات و نگهداری محیط.	کاهش خطاهای انسانی و افزایش بهره‌وری در کاربری اتاق تمیز.
نگهداری و پایش مداوم	ایجاد برنامه منظم برای تمیزکاری، کالیبراسیون تجهیزات و بررسی عملکرد سیستم‌ها.	تضمین کارایی بلندمدت اتاق تمیز و جلوگیری از کاهش کیفیت محیط.

مطالب دیگر در خصوص اتاق تمیز